Hoopvol, of een pijnlijke parallel?
Met een flinke schep ironie houdt Don't Look Up ons een spiegel voor. Ik vroeg me na de ruim 2 uur durende film af; hanteren wij mensen echt zo'n Struisvogel Strategie? Is dit een weergave van onze wereld, waarin wetenschap, politiek en sociaal- economische belangen ook zo pijnlijk tegen elkaar in werken?
Grote namen
Don't Look Up heeft zowel lyrische als vernietigende reviews ontvangen, maar verdient alleen al aandacht door de overvolle 'sterren'cast. De Emmy's, Grammy's, BAFTA's en vooral de prestigieuze Academy Awards tellen in deze groep aardig op. De Big Five: Leonardo DiCaprio, Jennifer Lawrence, Meryl Streep, Cate Blanchett en strijdend om de 5e plaats zien we Leo' sidekick Jonah Hill & upcommer Timothée Chalamet.
De film is geschreven en geregisseerd door Adam McKay, een man met talent voor comedy (denk SNL & Anchorman). Maar McKay heeft zich al eerder een kritisch opgesteld met thematische films als Vice (politiek) en The Big Short (economie). Met Don't Look Up waagt hij zich aan de klimaatcrisis.
Klimaatproblematiek
Het verhaal van Don't Look Up. Twee wetenschappers ontdekken een meteoriet die recht op de aarde af komt. Ze slaan alarm bij het Witte Huis, want: het einde der tijden! Maar de president kiest ervoor het allemaal eerst een beetje af te wachten...
Dan ontstaan er twee sporen; die van een overheid die de dreiging negeert en zelfs een commerciële partner aantrekt om grondstoffen uit de meteoriet te delven (spoiler: dat lukt niet!). En een tweede spoor, dat ontstaat als de wetenschappers besluiten hun 'intel' naar de media te lekken en er daardoor een spectaculaire mediatour ontvouwt.
In de eerste instantie staat de wetenschap 2-0 achter. Het publiek slikt de zoete koek van goed gepromote campagne 'Don't Look Up'. Maar de spanning loopt op als er meer tegengeluid komt van mensen die wél omhoog kijken en het onvermijdelijke aan de hemel zien: hier is geen ontsnappen aan...
Dat de meteoriet van Don't Look Up een metafoor is voor ons probleem met CO2 of breder: klimaat-verandering, dat is al duidelijk voordat je de film start. Leonardo DiCaprio pakt die thematiek vaker op en geeft in interviews aan daarom de rol ook met beide handen aangepakt te hebben. Maar zien we hier feit of fictie? Is de parallel echt zo gemakkelijk te trekken?
Na het kijken vraag ik me af. gaat Don't Look Up wel over de toestand van onze wereld?
Ik kan pleitten dat het de wetenschap en de media is die wordt bekritiseert, maar ik vraag me tóch af is het niet menselijke hebzucht, ontkenning en 'falen' dat centraal staat?
Spiegel
Laten we beginnen met hoe en waar we de film moeten plaatsen. Als zelfbenoemde film'freak' plaats ik Don't Look Up niet in de categorie Asteroid-movie (zie IMDB's
Top 6 Movies involving an Asteroid) of één van de dertien-in-een-dozijn End of the World-movies (zie IMDB's
50 Best 'End of the World' Movies).
De enige film die ik ken met soortgelijk narratief -en dan vooral de bijbehorende emoties van het einde der dagen- is
Seeking a Friend for the End of the World met Steve Carell en Keira Knightly.
De film lijkt in eerste instantie vooral kritisch op hoe wetenschap en media met elkaar omgaan. Ik beschrijf dit expres in neutrale termen omdat in mijn ogen beide partijen van evident belang zijn, maar beiden sterke en zwakke punten kennen;
Wetenschap is noodzakelijk voor vooruitgang, maar moet echt gaan werken aan reputatiemanagement. Omdat wetenschap een proces is, gerelateerd aan de tijd en omstandigheden waarin het tot stand komt én wordt uitgevoerd door mensen, zullen er altijd fouten worden gemaakt, onderzoeken gedateerd raken en zelfs schandalen (denk: dubbele motieven of geldzucht) bestaan.
Media, inclusief het vertegenwoordigen van álle kanten van een verhaal, is net zo noodzakelijk als de wetenschap waarover wordt bericht. Wat mediamakers moeten verbeteren is een groter bewustzijn van hun privileges en bias die de keuzes die worden gemaakt in berichtgeving beïnvloeden. Hiermee bedoel ik zaken als framing en de ratio van het soort berichtgeving; o.a. welke selecties worden gemaakt, hoe vaak is er lofzang vs. kritiek, welke mensen krijgen een woord en misschien nog wel belangrijker: welke mensen níet!
Toch is dit voor mij niet waar Don't Look Up voor staat. Ik zie juist de verschillende individuen met elk hun gefundeerde visies, angsten, verlangens, plichten en coping skills. Ogenschijnlijk reageren alle karakters op eenzelfde situatie: een meteoriet raast op de aarde af, maar hoe ze ermee omgaan is heel divers.
Het gaat te ver om in een blogpost alle karakters en hun motieven langs te gaan, ik raad aan de film daar zelf voor te bekijken, maar twee dingen licht ik wel graag uit.
De Meeste Mensen Deugen
Het is te makkelijk om mee te gaan in het beeld dat zich zo duidelijk aan de kijker opdringt; de politiek en media zijn corrupt en de mensheid is vooral een zoet publiek dat bestaat uit gekkies en relschoppers. Maar net toen ik mijn hoop voelde vervliegen dacht ik aan
Rutger Bregman die mij raakte met zijn positieve kijk op de mens in zijn boek 'De Meeste Mensen Deugen'. Hij pleit voor een positief mensbeeld en roept ons op om onszelf van nature vredelievend te beschouwen en niet als een verdorven soort die uitsluitend gaat voor eigen gewin.
Áls je goed kijkt naar Don't Look Up, dan kun je zien dat ook Adam McKay ondanks zijn cynische verhaal toch ook een positief mensbeeld heeft. Uiteindelijk komen degenen die het einde der tijden accepteren bij elkaar. Ze zien hun lot niet alleen dapper, maar ook in liefde tegemoet.
En dat is precies de boodschap die ik er ook uit wil halen, wanneer ik de parallel trek naar mijn eigen leven. Er is een cynische kijk mogelijk; maar er zijn ook heel veel mensen bezig met oplossingen.
Ik zie het terug in de liefde die mensen in duurzame initiatieven steken en in de kleine beetjes die we in ons dagelijks bestaan bijdragen, van afval scheiden tot inlassen van een vega-dag.
Struisvogel Strategie
De reden dat ik veel films kijk, verhalen en boeken lees en nu ook blog komt omdat ik geïnspireerd wil worden en iets dieper dan de eerste gedachte wil denken. Vanuit nieuwsgierigheid vraag ik mezelf altijd af: 'Wat speelt zich af achter het gordijn?'. Dat is exact wat Don't Look Up ook deed; als alles wijst op het einde, hoe gaan mensen daarmee om?
Het is makkelijk een struisvogel strategie te hanteren en te negeren wat je boven het hoofd hangt, maar ik ben liever een van de mensen die haar lot onder ogen komt en omringt door geliefden dapper klaar staat voor het onvermijdelijke. Nu klink ik ineens heel fatalistisch, wat helemaal niet mijn bedoeling is...
Ik roep juist op tot activisme! Met als actiepunten;
- Kijk eens verder dan het eerste idee of beeld dat bij je opkomt;
- Ga meer uit van het goede in jezelf én van de meeste mensen om je heen;
- Wees geen struisvogel maar accepteer wel het onvermijdelijke;
- Omring je met liefde, want uiteindelijk is dat toch waar het om draait.
En nu? Plop je wat popcorn en ga je (nog een keer) Don't Look Up kijken?
--> Ik ben fan, maar weet uit recensies dat niet iedereen mijn perspectief deelt ;-)
--> Oh en als je kijkt; zoek dan naar het
foutje op 1.28.10
Wil je liever nog even verder lezen?
Check dan:
Climate change and science denial hit Hollywood like a comet...
Of: Rutger Bregman //zijn
Essay in Trouw (2019) // Interview voor
MaatschapWij (2021) //
Rutgers college op
YouTube (2021)
Heb je nog vragen of opmerkingen: neem gerust contact met me op :-)
Heb je je afgevraagd of deze blogs door AI zijn geschreven? Het eerlijke antwoord is dat ik AI gebruik om te zoeken, te reflecteren en soms voor zaken zoals dicteren of spellingscontrole. Als MarCom professional maak ik gebruik van tools, waaronder AI, maar de inhoud en tekst beschouw ik als de mijne. Als je mijn blogs leest, zul je dat merken: het is mijn persoonlijke visie en ervaring. Door technologie te omarmen, krijg ik extra hulp die mijn werk alleen maar versterkt!